Iz ugla računovođe: Zakon o sprečavanju pranja novca i finansiranja terorizma

Razumevanje da sprečavanje pranja novca i finansiranja terorizma nije samo još jedna regulatorna obaveza jeste jedini put ka usklađenosti poslovanja obveznika sa zakonom. Razlozi obavezivanja računovođa na preduzimanje odgovarajućih radnji i mera u oblasti SPNFT nalaze se u zaštiti računovodstvenog sektora od potencijalnih zloupotreba. U nastavku teksta ističemo ključne obaveze računovođa kada je u pitanju Zakon o sprečavanju pranja novca i finansiranja terorizma.

 

Zašto je važno da računovođe poznaju svoje obaveze?

Neusklađenost sa Zakonom i podzakonskim aktima nosi realan rizik od kažnjavanja, kao i reputacionih posledica. Zakon o sprečavanju pranja novca predviđa novčane kazne u iznosu do 3.000.000 dinara, dok Krivični zakonik propisuje i kaznu zatvora za krivično delo „pranje novca“ predviđeno njegovim odredbama. Nacionalna procena rizika od pranja novca od 2024. godine svrstala je sektor računovođa u visokorizične delatnosti što za posledicu ima potrebu za dodatnim oprezom.

 

Najčešća pitanja iz prakse računovođa

# 1: Koje su obaveze računovođa prema Zakonu o SPNFT?

Najkraća “checklista” za proveru ispunjenosti zakonskih obaveza bila bi sledeća:

□ Preduzimanje radnji i mera poznavanja i praćenja klijenta (po zasnivanju poslovnog odnosa i periodično – u zavisnosti od kategorije rizika u koju je svrstan);

□ Procena rizika na nivou poslovnog odnosa (klijenta);

□ Analiza rizika na nivou celokupnog poslovanja (samoprocena);

□ Izrada opštih akata u skladu sa odredbama zakona i podzakonskih akata;

□ Imenovanje ovlašćenog lica za primenu Zakona, njegovog zamenika i odgovornog lica (i obaveštavanje Uprave u roku od 15 dana od dana imenovanja);

□ Izveštaj o izvršenoj unutrašnjoj kontroli na osnovu slučajnog uzorka (najmanje jednom godišnje);

□ Godišnji izveštaj (šalje se Upravi do 15. marta tekuće godine za prethodnu godinu);

□ Evidencija poslovnih odnosa, poslovnih promena i sumnjivih transakcija i

□ Komunikacija sa Upravom i obaveštavanje o relevantnim situacijama.

 

# 2: Koji klijenti i transakcije su posebno rizični?

Primena procedure poznate pod nazivom “Upoznaj svog klijenta” obavezna je za sve klijente sa kojima je obveznik zasnovao poslovni odnos. Procena rizika klijenata vrši se uzimajući u obzir geografski rizik, rizik stranke, rizik transakcije i rizik usluge. U praksi se često istuču kao primeri visokog rizika klijenti čiji je vlasnik funkcioner, klijenti koji su registrovani ili posluju u “offshore” državama ili klijenti koji posluju u sektoru određenom kao visokorizičnom u Nacionalnoj proceni rizika.

 

# 3: Kako prijaviti sumnjive transakcije?

Obrazac prijave sumnjivih transakcija sa uputstvom za popunjavanje nalazi se na vebsajtu Uprave za sprečavanje pranja novca i finansiranja terorizma. Važno je naglasiti da nema graničnog iznosa koji Zakon o sprečavanju pranja novca i finansiranja terorizma predviđa kada su u pitanju sumnjive transakcije – postojanje osnova sumnje da se radi o pranju novca ili finansiranju terorizma mora biti prijavljeno Upravi.

 

# 4: Koje sankcije računovođe mogu snositi za nepoštovanje zakona?

Zakonodavac propisuje visoke novčane kazne za privredne prestupe u iznosu do 3.000.000 dinara za pravna lica i do 200.000 dinara za odgovorno lice u pravnom licu, dok je ovlašćeno lice kao zaposleni kod obveznika podložno i disciplinskoj odgovornosti. Za preduzetnike je propisana novčana kazna za prekršaje u iznosu do 500.000 dinara. Pored navedenog, član 245 Krivičnog zakonika propisuje i kaznu zatvora za krivično delo „pranje novca“ predviđeno njegovim odredbama.

 

# 5: Kako organizovati stručno osposobljavanje zaposlenih?

Prvi korak stručnog osposobljavanja zaposlenih je izrada Programa stručnog osposobljavanja koji uključuje cilj obuke, tematske oblasti, učestalost i način sprovođenja. Organizator obuke je obveznik, odnosno ovlašćeno lice, a stručno osposobljavanje moraju proći svi zaposleni na relevantnim pozicijama po zasnivanju radnog odnosa, kao i periodično – najmanje jednom godišnje. O sprovedenim obukama zaposlenih u oblasti SPNFT potrebno je voditi evidencije u formi Izveštaja o održanoj obuci koji sadrži: mesto, datum i vreme obuke; obrađenje teme; broj učesnika i lice koje je izvršilo obuku.

 

Zaključne napomene

Uloga računovođa u sistemu sprečavanja pranja novca i finansiranja terorizma daleko prevazilazi formalne regulatorne obaveze – ona podrazumeva aktivno prepoznavanje i prijavljivanje sumnjivih aktivnosti, kao i odgovorno postupanje u skladu sa zakonskim obavezama.

Razumevanje zahteva Zakona neophodno je ne samo u cilju usklađenosti sa propisima, već i zbog očuvanja profesionalnog integriteta i reputacije. Praksa je pokazala da pravovremeno prepoznavanje sumnjivih aktivnosti i kontinuirana edukacija znatno olakšavaju svakodnevni rad smanjujući rizik od grešaka.

Zbog toga je važno da svaki računovođa redovno prati izmene propisa ili angažuje eksterne konsultante i usvaja dobru praksu koje će mu omogućiti da zakonske obaveze obavlja savesno i efikasno.